Ghislain Houben heeft al vaker de bakens verlegd in de Belgische wijnwereld. Zoals toen hij de fruitboeren uit Haspengouw overhaalde om de wijnteelt niet langer te zien als een luxe-tijdverdrijf maar als een broodnodige diversificatie van hun economische activiteiten. Houben is hoogleraar economie, maar dat zou je hem op het eerste gezicht niet nageven, je zou denken dat je op bezoek bent bij een wijngekke bio-ingenieur.

Borgloon, hartje Haspengouw, is uitgeroepen tot wijnbouwgemeente van België met niet minder dan 9 wijnbouwers binnen de gemeentegrenzen. Op Hoenshof werkt de professor nu aan een project dat op zijn minst grensverleggend kan genoemd worden: urban viticulture, maar dan op bijna industriële schaal.

Ghislain Houben: “Wat ik doe is zeker interessant voor mensen die enkel een terras of een dak hebben en aan wijnteelt op microschaal willen doen. Ik heb inzichten verworven die ik met hen wil delen. Dat vinden de mensen erg sympathiek. Maar Ik ben nu bezig met onderzoek of dat ook op industriële schaal rendabel is, dat vindt men soms al minder sympathiek. Want een wijngaard associeert men met mooie rijen van oude wijnranken die het landschap een romantische aanblik geven. Ik ben met iets anders bezig, met het rendabel maken van de Belgische wijnbouw. Ik denk dat het kan en ik sta ook op het punt dat in de praktijk te bewijzen.”

De professor neemt ons mee op het dak van zijn degustatielokaal (zie foto boven) en toont ons een dertigtal planten in eenvoudige plastic bloempotten van 7,5 liter. Ze worden langs draden geleid, tot twee meter hoog, zoals in een gewone wijngaard. Alleen zitten de planten gevangen in hun kleine micro-cosmos van 7,5 liter. Dit lijkt onmogelijk. Een rits vragen borrelt spontaan bij ons op. De professor lacht en nodigt ons uit om in het degustatielokaal een en ander uit te klaren terwijl we proeven van het resultaat van deze kweek. Want dit is meer dan ‘urban viticulture’, dit is in feite een bovengrondse wijngaard.

Vino: Waarom wijnteelt in potten als je hier 7 hectare grond hebt?

Houben: “Om meer controle te hebben en hogere rendementen. De laatste jaren hebben we last van voorjaarsvorst die telkens weer een deel van de oogst vernietigt. Hoe kan je dat tegengaan? Door je wijnstokken binnen te houden natuurlijk. En dat doe ik dus. Wijnstokken hebben een diepe rust nodig van pakweg januari tot april. Door de klimaatwijziging gaan die stokken almaar vroeger bloeien en als het dan vriest is dat een catastrofe.”

“We zitten hier omringd door fruitboeren en die hebben grote koelruimtes die precies in die periode leegstaan. Ik ben mij dus gaan afvragen: kunnen we daar niets mee doen? En jawel, ik verplaats al mijn wijnstokken naar frigo’s waar ze bij een temperatuur van minder dan 3°C in een artificiële slaap worden gehouden tot eind april. Resultaat: geen risico meer op vorstschade.”

Vino: Leuk, maar door die potten waarin ze gevangen zitten kunnen die stokken toch niet tot volle wasdom komen?

Houben: “Wel, dat is nu net het verrassende aan de zaak. Waar je in een gewone wijngaard pas ten vroegste na 3 jaar bruikbare druiven hebt, heb ik die al na twee jaar. Die stokken en wortels zitten niet in vruchtbare bosgrond of zo maar in een neutrale mengeling van cocosvezel, turf en perliet. Ze worden niet gevoed door wat ze daarin vinden, maar door wat ik ze geef.”

Vino: En dat is?

Houben: “Een geheim in feite.” (lacht)

Vino: Gaan we dan naar een receptuur voor wijn zoals voor bier?

Houben: “Ik kan je enkel verklappen dat er fosfor, stikstof, kalium en micronutriënten toegediend worden.”

Vino: Hoe kom je tot een ideaal dieet voor druivelaars?

Houben: “Dat is proefondervindelijk en varieert van druivenras tot druivenras. Wat je zeker kan doen is een soort van copy-paste toepassen. Je neemt een blad van een uitstekende wijngaard en laat dat analyseren bij PC Fruit. Dat volstaat om te achterhalen wat de plant aan voedingsstoffen, mineralen enzoverder, graag uit de grond haalt en daarmee kan je verder.”

Vino: Halen deze planten voldoende regen uit de hemel? Ik zag boven op het dak een soort irrigatiesysteem…

Houben: “Je moet irrigeren maar dat is geen nadeel en ik zal uitleggen waarom. Neem nu de Bourgogne. Wist je dat de Pinot noir veel meer regen nodig heeft dan de Chardonnay? Toch groeien die daar naast elkaar. Stel je voor dat je elk druivenras precies kan geven wat het nodig heeft… Ik werk nu samen met iemand die al twintig jaar ervaring heeft in kweken van frambozen in potten. Ik trek wel ogen van hoeveel water die planten maar nodig hebben.”

Vino: Ik zie nog andere voordelen: geen phylloxera-dreiging meer! Geen overdreven vruchtbare Vlaamse klei meer!

Houben: “En je hoeft niet te ploegen, geen gras te maaien of de rijen te bewerken. Geen waterstress meer bij de planten. Meer wind op daken, dus minder ziektes. Ik gebruik geen bestrijdingsmiddelen meer mede omdat ik met resistente soorten werk.”

Vino: Ik dacht net te zeggen: en je kan eindelijk probleemloos Vitis Vinifera planten als je alles controle hebt.

Houben: “Wat dat betreft zitten we nog met een beperking, want Vitis Vinifera-stokken hebben de neiging schimmels te ontwikkelen wanneer ze de winter doorbrengen in frigo’s. Nee, het grootste voordeel is het rendement. Weet je hoeveel een Belgische wijngaard opbrengt?”

Vino: Gemiddeld 35 à 45 hl per hectare?

Houben: “Ik kom probleemloos aan 120 hectoliter.”

Vino: Zijn zo’n rendementen wel nodig?

Houben: “Wel als je wijnbouw economisch leefbaar wil maken. In Frankrijk mislukt één oogstjaar op 7. Bij ons 1 op 2. Tel even na.”

Vino: Sceptici zullen zeggen: leuk, maar je terroir-aspect gaat volledig verloren.

Houben: “Als ze met terroir ‘bodem’ bedoelen dan kan ik die wel hercreëren, namelijk door het voedingspatroon af te stemmen op het referentie-terroir. Ik heb test gedaan met 20 professionele proevers en slechts 10% kon de ‘pot-wijn’ eruit halen!”

In het proefglas
Ghislain Houben serveert ons drie wijnen. Dat betekent dat hij al ruim 3 jaar geleden begon met zijn experiment.

• Muskateller 2020
Wijn met een expressieve en brede neus. Aangename aanzet met in het palet van alles net genoeg: fruit, zuren, smaakdiepte. De wijn heeft ook voldoende energie en situeert zich kwalitatief boven het Belgische gemiddelde. Het experiment is hier geslaagd.

• Sauvignon blanc 2020
Deze wijn zit onder het normale aromaniveau van een Sauvignon blanc. De wijn is harmonieus op de tong maar mocht wat spannender zijn in het slot. Het experiment staat hier wat ons betreft open voor verbetering. Maar we spreken dan ook over een Vitis Vinifera-variëteit.

• Blend van laatgeplukte Grenache en Carbernets
De lichte kleur verraadt niet dat deze blend Cabernet Sauvignon en Cabernet franc bevat. Grenache? Ja hoor Grenache in België! De wijn is zoet gevinifieerd. “Dat is een noodoplossing omdat de wijn te hoog was in zuren. Daarom heb ik hem gebotteld met een deel restsuiker…” En toch haalt hij nog 13,5% alc. Het resultaat is zeker niet slecht met zijn fumé-neus en hints van kersen-op-alcohol. Maar we missen de tannine van de Cabernet…

Houben: “Hier is nog werk aan de winkel. Blijkbaar creëren de druiven tannine als een soort van verdedigingsmechanisme. Ze hebben bij ons kennelijk te weinig stress, ze moeten zich te weinig verdedigen… We moeten hen het leven opnieuw wat lastiger maken”. (lacht)

Foto onder: Ghislain Houben stapt af van boerenpaarden: die vergen te veel aandacht. In de plaats daarvan kweekt hij nu ossen, die veel makkelijker op te voeden zijn en ook minder wegen, wat beter is voor de grond. Hij wil er naar verluidt op een dag ook in een huifkar mee naar Santiago de Compostella. Een oude jongensdroom?